๕ เพชรกลับ: ว่านที่เรียกว่า เพชรกลับทั้ง ๕ ต้น

ว่านเพชรกลับ เป็นว่านกลุ่มหนึ่งที่ผมเห็นว่าปัจจุบันเล่นผิดฝาผิดตัว เล่นสลับกันมาก และเอากระชายเลื้อยป่ามาเล่นปนกันมั่วไปหมด ผมจึงได้คลอดบทความนี้ขึ้นมา ไม่งั้นหากปล่อยไว้นานๆจะเลอะเทอะกันไปใหญ่….

ว่านเพชรกลับดีอย่างไร / สรรพคุณ

ว่านนี้มีอานุภาพใช้เป็นว่านอยู่คงกระพันชาตรี และเป็นว่านป้องกันจากถูกคุณไสย- ศาสตร์ต่าง ๆ ในเมื่อมีว่านนี้ไว้ในบ้านเรือน หรือมีหัวว่านประจำติดตัวอยู่เสมอ ว่ากันว่าถ้าไปป่าหรือในการไปเที่ยวผจญภัยสำคัญ ๆ ถ้าแม้มีหัวว่านนี้ติดตัวไปด้วย ถึงแม้จะต้องผ่านถิ่นทุรกันดารอันเต็มไปด้วยการเจ็บไข้ร้ายแรงอย่างใด ก็จะต้องกลับถึงบ้านโดยสวัสดิภาพจนได้เสมอ ไม่มีการเสียตัวตายนอกบ้านเป็นอันขาด¹ เป็นว่านที่ใช้ในทางแคล้วคลาดปลอดภัย ประการหนึ่งเมื่อทำจนเต็มที่ ว่านนี้ยังช่วยกลับร้ายกลายเป็นดีได้อีกด้วย[อรรถวัติ กบิลว่าน]

การใช้ในทางวิทยาคม ก่อนจะนำหัวว่านไปใช้ ให้ตั้งนะโม 3 จบ ระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยและบริกรรมด้วย คาถาอิติปิโสถอยหลัง ดังนี้ ” ติวาคะ ภะโธ พุทนังสานุสมะวะ เทถาสัตถิระสา มะธัมสะริปุ โรตะนุต อทูวิกะโล โตคุสะ โนปันสัมพะระจะชาวิช โธพุทธสัมมาสัมหังระอะ วาคะภะ โสปิติอิ ” เสกน้ำรดด้วย นะโมพุทธายะ หรืออิติปิโสถอยหลังเป็นประจำ

ลักษณะร่วมของว่านกลุ่มเพชรกลับ

ว่านเพชรกลับ ตามที่ได้ค้นคว้าข้อมูลจากตำราและ อ.ว่านต่างๆที่ยังมีชีวิตอยู่ พบว่าปัจจุบันมีว่านกลุ่มที่ชื่อ “เพชรกลับ” นี้ด้วยกัน ๕ ชนิด คือ

• เพชรกลับ Boesenbergia thorelii (Gagnep.) Loes. (ชาวเขาเผ่าม้งเรียก ว่านกระชายขาว)
• เพชรกลับตัวผู้ Boesenbergia spp.
• เพชรกลับดำ Boesenbergia spp.
• เพชรกลับแดง Boesenbergia spp.
• เพชรกลับนเรศวร, ว่านนเรศวร Boesenbergia petiolata Sirirugsa

ลักษณะเด่นสำคัญ จุดร่วม จุดตัด-จุดตาย ของ “๕ เพชรกลับ”

ว่านกลุ่มนี้เป็นพืชสกุล (Genus) กระชาย (Boesenbergia) ทั้งหมด มีลักษณะร่วมคือรากกลับย้อนต้นฝืนแรงดึงดูดของโลก จึงเป็นที่มาของคำว่า “เพชรกลับ” โดยจุดเด่นของแต่ละต้นคือ

ว่านเพชรกลับ

Boesenbergia thorelii (Gagnep.) Loes. (ชาวเขาเผ่าม้งเรียก ว่านกระชายขาว): หัวใหญ่สุดในกลุ่มประมาณนิ้วหัวแม่มือ เนื้อในสีขาว เป็นต้นที่พบได้มากที่สุด ใช้เป็นสมุนไพร บำรุงร่างกายให้แข็งแรง กระปรี้กระเปร่า และความจำดี เมื่อแรกงอกเมื่อต้นยังไม่แก่ ใต้ใบจะแดงเรื่อๆ ต่อมาจะจางไป หลังใบอาจพบเส้นใบแดงเรื่อๆจางๆ

ทางสมุนไพร หัวดองกับเหล้าขาวดื่มเป็นยาอายุวัฒนะ ใช้ด้านการบำรุงร่างกายให้แข็งแรง กระปรี้กระเปร่า และความจำดี²

ว่านเพชรกลับตัวผู้

Boesenbergia spp. ทั่วไปคล้ายเพชรกลับมาก ลักษณะที่แตกต่างออกไปคือ หัวจะเล็กกว่าและใต้ใบแดงจัด ทั้งหลังใบพบเส้นใบแดงชัดเจน แม้ตอนโตเต็มที่ก็ยังเห็นเส้นกลางใบแดงอยู่ ต้นนี้สรรพคุณทางยาสูงกว่าเพชรกลับ พบใช้มากทางแถบอีสาน ต้นนี้เป็นที่เข้าใจผิดกันบ่อยว่าเป็น “เพชรกลับแดง” เนื่องจากสีแดงของใบที่ชัดเจน ซึ่งเป็นเรื่องเข้าใจคลาดเคลื่อนครับ

ว่านเพชรกลับดำ

Boesenbergia spp. คล้ายพืชกลุ่มกระชายเลื้อยในป่าแต่ต้นนี้ไม่เลื้อยแบบกระชายเลื้อย หัวขนาดเล็กเมื่อแห้งเปลือกหัวจะสีดำและแข็งเป็นที่มาของคำว่า “เพชรกลับดำ” ต้นนี้มี ๒ ต้นด้วยกันคือ ตัวผู้มีต้นสีดำ(นิยมเล่นต้นนี้) ตัวเมียมีต้นสีเขียว(นิยมใช้แทนกันเมื่อหาต้นตัวผู้ไม่ได้) ว่านต้นนี้เชื่อกันว่าเอกอุทางด้านแคล้วคลาดมาก

ว่านเพชรกลับแดง

Boesenbergia spp. ต้นนี้มักเล่นกันผิดกับเพชรกลับตัวผู้ เนื่องจากต้นนี้หายากกว่ามาก และพบว่าหายากที่สุดในกลุ่มเพชรกลับทั้งหลาย เป็นที่แสวงหากันมาก ราคาเมื่อราวๆ ๒๕๔๐ เล่นหากันเป็นต้น ราวๆ ๕๐๐-๑๕๐๐ บาท/ต้น ฟอร์มต้นคล้ายเพชรกลับดำ แต่ใต้ใบแดงชัดเจน โดยเฉพาะเมื่อแรกงอกต้นหลังใบออกแดงก่ำ ต้นแห้งไม่ฉ่ำน้ำเท่าเพชรกลับดำ

ว่านเพชรกลับนเรศวร, ว่านนเรศวร

Boesenbergia cf. petiolata Sirirugsa เป็นว่านที่โดดเด่นทางด้านคงกระพัน ที่นิยมใช้กันมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เชื่อกันว่า เป็นว่านที่สมเด็จพระนเรศวรใช้เคี่ยวน้ำมันชุบหอก-ดาบ เวลาออกศึก ตลอดจนกระทั่งใช้อาบแช่ว่านและใช้กินเพื่อคงกระพัน จึงตั้งชื่อว่า “ว่านนเรศวร” (บางข้อมูลกล่าวว่าสมเด็จพระนเรศวรทรงเสวยว่านนี้เกินขนาด จนเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พระองค์สวรรคคต เนื่องจากพระวรกายไม่แข็งแรง

ว่านนี้มี ๒ ต้นคือต้นเขียวและต้นดำ ซึ่งนิยมเล่นหาต้นดำมากกว่า เชื่อว่ามีฤทธิ์แรงกว่า บางที่ปฏิเสธต้นเขียวด้วยซ้ำ เพราะมันแยกยากกับกระชายเลื้อย ว่านต้นนี้ต้นแท้จึงหายาก เนื่องจากมีไม้ป่าที่ไม่ใช่ว่านที่ลักษณะคล้ายๆกัน โดยคนเอามาขายดูไม่ขาด เอามาขายมาปะปนกันมากในยุคปัจจุบัน….

สรุป

๕ เพชรกลับ มีว่านตามชื่อรวม ๕ ต้น ตามลักษณะแวริเอชั่นได้ ๗ ต้น โดยว่านกลุ่มนี้เป็นพืชที่แยกยากกับไม้ป่ากลุ่มกระชายเลื้อย ทำให้เกิดความเข้าใจคลาดเคลื่อน จึงเกิด “ว่านปลอม” เกิดขึ้นมากในยุคปัจจุบัน (๒๕๖๓-ปัจจุบัน) อีกทั้งลักษณะภายนอกที่ดูคล้ายๆกัน ก็อาจทำให้เล่นหาสับสน สลับชื่อกันได้อีก ผู้สนใจหากสนใจในรายละเอียดการเล่นว่านแท้ๆ ว่านเก่า แบบไม่ให้ผิดหวังเสียค่าโง่ เสียเวลา ควรเล่นหา “ว่านสืบทอด” ว่านคัด ที่ระบุตัวตนและที่มาได้ชัดเจนจะดีกว่าครับ เพราะจากที่เลี้ยงว่านมานานว่านแท้ว่านคัด ว่านสืบทอดเหล่านี้ อิทธิคุณคนละเรื่องกับว่านป่าเลยครับ…

อรรถวัติ กบิลว่าน

๑๕ ส.ค.๖๔

อ้างอิง

1. https://farmssb.com/product/phet-klab/. ว่านเพชรกลับ.
2. https://www.doa.go.th/research/attachment.php?aid=2436. การรวบรวมและคัดเลือกพันธุ์ว่านเพชรกลับ.