ว่านไพลดำ

Zingiber spectabile (Griff) วงศ์ขิง (Zingiberaceae)

ลักษณะ

ลำต้นขึ้นเป็นคอสูง ๑.๕-๒ เมตร ใบยาว ๒๕–๓๐ ซม. กว้าง ๕-๖ ซม. ปลายเรียวแหลมเกลี้ยงไม่มีขน หัวภายในมีสีม่วงจาง ๆ ช่อดอกออกตรงจากหัว ตอนที่มีดอกยาว ๒๕–๓๐ ซม. ดอกใหญ่ผ่าหาง ๖-๗ ซม. ปลายทู่ ก้านช่อดอกยาวราว ๓๐ ซม. กาบหุ้มดอกรูปไข่มน ๆ แข็งหนามีสีแดง ดอกสีเหลืองนวล ๆ กระเปราะดอกสีเหลืองมีประและขีดสีม่วง รูปสามแฉกมน ๆ ยาวราว ๑๕ มม. แฉกกลางเว้าปลายเล็กน้อย มีดอกเดี่ยวต่อกาบทำนองดอกไพล ช่อดอกแดงใหญ่สะดุดตามาก

เป็นว่านหายากอีกชนิดหนึ่ง เนื่องจากเลี้ยงยากอาจเป็นเพราะไม่เข้าใจเลี้ยงให้เหมือนกับธรรมชาติของเขาก็ได้ ว่านนี้มีวิธีพิสูจน์ว่าเป็นว่านไพลดำแท้หรือไม่ เพราะว่านนี้มีความแรงมาก โดยใช้ว่านนี้ขีดเข้าบนฝาหม้อ แล้วเอาไปปิดฝาหม้อไว้ หุงเข้าไปในหม้อจะดำตลอดทั้งหม้อเลย ถ้าอย่างนี้จะเป็นว่านไพลดำแท้จริง ว่านนี้เป็นว่านคู่กับเหล็กไหล

ประโยชน์ทางยา

แก้กระเพาะอาหารเป็นพิษ ลำไส้เป็นแผล แก้ช้ำแก้บวมทั้งตัว เป็นยาบำรุงกำลัง และเป็นยาอายุวัฒนะอีกด้วย เป็นว่านที่แก้อาการบอบช้ำได้ดีมาก บางท่านว่าเป็นว่านอยู่ยงคงกระพันชาตรีดีอีกด้วย

การปลูก

ใช้ดินสีดำเป็นดินปลูก ถ้าเอาดินสีอื่น ๆ มาปลูก ภายใน ๓ วันเท่านั้นว่านนี้จะตายไป ทั้งนี้เพราะว่านนี้จะงอกงามขึ้นจากดินสีดำเท่านั้น รดน้ำนิดหน่อย พอสักว่ามีน้ำรดบ้างเท่านั้น.

ชื่อที่เรียกกัน ไพลสีม่วง, ดากเงาะ (ไทยปัตตานี) จะเงาะ (มลายูปัตตานี)